| شهرستان دامغان |
معرفي شهرستان دامغان پيشينه تاريخي:در روزگار گذشته دامغان يكي از شهرهاي ايالت قومس بوده و مركز اين ايالت نيز محسوب مي‌شده است.دامغان يكي از كهن‌ترين شهرهاي ايران است و از قديم تا حال داراي اهميت خاصي مي باشد. نام اين شهر از مغان يعني آتش گرفته شده و به ده مغان معروف بوده و گفته‌اند كه مغان باعث آبادي آن شده‌اند. بعدها در اثر گذشت زمان حرف ه – از ميان رفته و الف جاي آن قرار گرفته است. بناي شهر دامغان را به هوشنگ نبيره كيومرث كه از پادشاهان پيشدادي بوده نسبت مي دهند و روزگاري نيز پايتخت اشكانيان بوده و همينطور دامغان را جزء اقليم چهارم مي دانسته اند .در بيشتر كتب جغرافيا و تاريخ نام دامغان برده شده كه تمامي نوشته هاي آنها اشاره بر اهميت و اعتبار شهر قديمي دامغان دارد چرا كه دامغان در سر راه جاده ابريشم و مسير گذر از غرب به شرق از گذشته هاي دور تا به امروز بوده و صحت و دليل اين ادعا اين است: زماني كه يونانيها به شهر تاريخي دامغان ميرسند آن را آباد مي بينند و بخاطر بزرگي و وجود آذوقه و علوفه فراوان آن را "هكاتم پليس" مي نامند كه هنوز هم به نامهاي هكاتم پليس و صد دروازه معروف و مشهور است. دليل ديگر اين ادعا وجود كاروانسراها ، قلعه ها و تپه هاي قديمي و برج و بار و حصار عظيم داخل و خارج شهر دامغان است. ويژگي هاي جغرافيايي:شهرستان دامغان از شمال با استانهاي مازنداران و گلستان از جنوب با با استان يزد، از شرق با استان خراسان رضوي و از طريق مركز استان سمنان با استان تهران ارتباط دارد.اين شهرستان بر اساس آمار سر شماري نفوس و جمعيت كشور درسال 1385 داراي بيش از 80000 نفر جمعيت است0صنايع دستي و سوغات:در حال حاضر در اين شهرستان گارگاه‌هاي گليم بافي و معرق، قلمكار و سفال گري مشغول به فعاليت مي باشد كه در اين زمينه هنرجويان زيادي آموزش ديده و يا در حال آموزش مي باشند. اماكن تاريخي و جاذبه هاي ديدنيآبشار نسرواآبشارهاي زيباي نسروا كه بخشي از هداياي الهي به طبيعت و سرزمين كهن دامغان است در 20 كيلومتري شمال شرقي شهر ديباج واقع شده اند 0 مسير مناسب براي دستيابي به آبشارها بدين گونه است كه پس از طي 9 كيلومتر از جاده اصلي ديباج به گلوگاه اولين جاده خاكي سمت راست خود را 12 كيلومتر طي مي نماييد تا به رودخانه و مزرعه سرسبزي مي رسيد0 سپس جاده كناره رودخانه را به سمت شرق 4 كيلومتر ادامه داده تا به انتهاي جاده و به ابتداي ورودي تنگه و دره نسروا با درختان ارس و جريان زلال آب برسيد، سپس مسير روح پرور تنگه و رودخانه را 45 دقيقه پياده طي مي نمائيد. تنگه زندانتنگه زندان از جمله جاذبه هاي نمونه كوهستاني شهرستان دامغان است كه در طي سال گردشگران و طبيعت‌دوستان فراواني را به سوي ديدني‌هاي بي شمار خود جذب مي كند0 اين تنگه در 17 كيلومتري شرق شهر ديباج واقع شده است و دسترسي به آن آسان است.قبل آنكه به تنگه برسيد در مسير دشت گلهاي شقايق وجود دارد و جهت اصلي اين تنگه رويايي و خيال انگيز جنوبي و شمالي مي باشد و در دامنه‌هاي جنوبي كوه سترگ كهكشان واقع شده است0 تنگه داراي ديوارهاي صخره اي و سنگي مرتفعي است كه بسيار جذاب و سحر انگيز است0آب بسيار خنك و گوارائي در مسير تنگه جريان دارد، وجود اين آب و فراز و نشيب تنگه، زمينه ايجاد آبشاركها و آبشار زيبايي را فراهم آورده است كه بر جذابيت هاي بي شمار تنگه افزوده است. در بهار و تابستان مسير تنگه و بيرون آن همه جا مملو از علفزارهاي سرسبز و گياهان دارويي معطر از جمله آويشن، سريشو، اشتلغاز، زرشك كوهي، زيره و رنگارنگ كوهستاني است كه بي ترديد از ديدن آن همه تنوع و بوهاي شامه نواز خيره و مسحور مي شويد0منطقه انگورستانيمنطقه چشمه انگورستاني دهكده دهخدا شهرستان دامغان در شمالي‌ترين قسمت دره سرسبز تويه دروار قرار گرفته و آب آن به مصرف آبياري و شرب مي رسد.آب زلال چشمه، شرايط اقليمي توام با آسايش آن در دوره هاي گرم سال و چشم انداز دره اي كه چشمه مشرف بر آن است، در كنار زيبايي هاي طبيعي فراوان ديگر، از جمله آبشارها و آبشارك‌هاي فوق العاده زيبا، باغ هاي ميوه و مردمان خونگرم و مهربان و .... از جمله قابليت هاي اين منطقه است.بازار دامغاناز لحاظ موقعيت مكاني، در راسته خيابان امام واقع و از غرب به شرق امتداد دارد0 اين بازار داراي سه دهنه ورودي از خيابان امام است و يك دهنه ورودي از طرف بلوار جنوبي و دهنه ورودي ديگر از سمت ميدان امام مي باشد0 علاوه بر اين وروديها، داراي يك ورودي به صورت مستقيم از طرف باغ جنت و يك ورودي فرعي از تكيه در قلعه مي باشد0 سقف دالاني بازار به صورت گنبدي است كه اين گنبدها يك در ميان داراي نور گير مي باشد0 اكثر مغازه ها نيز داراي سقف گنبدي مي باشند، ولي بعضي از مغازه ها به خاطر تعميرات داراي سقف مسطح هستند0 مغازه هاي جنب خيابان امام داراي دو در ورودي ، يكي از داخل بازار و يكي از خيابان امام مي باشد 0 بازار داراي تويزه هاي جناغي است كه بر روي نيم ستونهاي ديوار بازار زده شده است0 تقريبا" در وسط بازار به علت شيب و گودي در دو دهنه براي ورود از خيابان امام بوسيله پله به بازار راه مي يابد ولي از ورديهاي ديگر مستقيما" وارد بازار مي شود0 تقريبا" در وسط بازار در چوبي بزرگي است كه به كاروانسرا راه داشته كه اكنون فقط همين در باقي است. در ابتداي بازار از قسمت بلوار جنوبي به دليل ساخت و ساز و تعميرات توسط بازاريان و رعايت نكردن نحوه ساخت و حريم كاملا" با بافت بازار مغايرت دارد در اين قسمت امامزاده اي بنام امامزاده نورالله است0 در سال 1378 قسمتي از پشت بام بازار گاهگل داده شده و همينطور در سال 1385 ناودانهاي مسير باران نيز تعمير شدند0گنبد چهل دختردامغاناين برج از ابنيه دوره سلجوقي است. بناي مذكور در سال 446 هجري به دستور ابوشجاع موسوم به اسفاربكي بن اصفهاني از آجر ساخته شده است0 محيط خارجي اين برج 23 متر و قطر داخلي آن 5/5 متر و حدود 15 متر ارتفاع دارد و در بالاي آن نزديك به گنبد، كتيبه اي به خط كوفي با تزئينات زيبايي آجر و قطار بنديهاي جالب مشاهده مي شود كه از اول آن (( امر ببناء هذالقبه الامير الجليل ابوشجاع اسفها 000 )) و در قسمت آخر آن(( ثلثمائه))خوانده شده است 0 در بالاي در چوبي اين برج كه اخيرا" ساخته و نصب گرديده و از طرف جنوب شرقي باز مي شود، كتيبه ديگري به خط كوفي وجود دارد0 دكتر ج 0 كريستي ويلسون در (( تاريخ صنايع ايران)) مي نويسد: (( علاوه بر برج مقبره اي كه در دامغان به پير علمدار معروف است و در فصل گذشته مسطور گرديده، مقبره شبيه آن در همان شهر موجود است كه چهل دختران ناميده مي شود و تاريخ 446 هجري ( 1053 ميلادي) است. اگر چه اين دو برج از حيث شكل شبيه هم هستند و هر دو سقف مخروطي پيازي شكل دارند ولي آجرهاي چهل دختران بهتر و قشنگتر از آجرهاي پير علمدار است نكته قابل توجه در تزئين برج چهل دختران وجود يك سلسله سواستيكا است 0 برج مقبره اي چنان گرد و مخروطي بالا رفته است كه گويي قالب ريخته اند0 در داخل گنبد قبري ساده و گچي به ابعاد 74×216 و ارتفاع 30 سانتي متر بدون هيچگونه تزئين و سنگ نبشته اي وجود دارد كه بين اين قبر ساده با گنبد عالي آن هيچ تناسبي وجود ندارد داخل برج نيز با گچ سفيد شده است0كف مقبره حدود 75 سانتي متر از صحن مجاور بلندتر است و با يك پله كه در مدخل آن قرار دارد با محوطه اطراف امامزاده ارتباط پيدا مي كند فاصله برج تا بقعه 275 سانتي متر است0مكان : مركز شهر دامغان، خيابان امام خميني و خيابان شهيد فلاحي0برج طغرل بناي برج طغرل يا مهماندوست بر روي پايه اي دايره اي شكل قرار گرفته است كه داراي12 ترك طاقنمايي مي باشد0 در بالاي برج سه رديف مقرنس كاري بسيار زيبا و استادانه ديده مي شود كه اين مقرنس ها بر زمينه استوانه اي قرار گرفته است0 تبديل معماري 12 ضلعي به استوانه شيوه كار معماري برج مهماندوست را جزء نمونه هاي استثنايي برج هاي آرامگاهي قرار داده است0 كتيبه اي به خط كوفي بر گرداگرد اين قسمت استوانه اي وجود دارد كه تاريخ بناي آنرا سال 490 ه 0 ق بيان مي دارد0 اين كتيبه از نظر اجزا و شيوه نگارشي بر كشيدگي هرچه بيشتر ساقه ها تكيه دارد0 به طور عمده در دو سوي انتهايي ساقه ها ، شاهد دو پيچكي هستيم كه بر روي هم قرار گرفته اند 0 شروع حروف در پائين با برشهاي خاص از شكل هندسي خارج گرديده كه به آنها جنبه تزئيني بخشيده است0 اهالي روستاهاي مجاور اين بنا را بقعه امامزاده قاسم از اولاد موسي بن جعفر (ع) مي دانند0 برج مهماندوست دامغان داراي گنبدي بوده است كه فرو ريخته و ارتفاع آن بدون گنبد 5/14 متر مي باشد اين برج در 18 كيلومتري شرق دامغان و در نزديكي جنوب روستاي مهماندوست و در بين راه دامغان شاهرود واقع است0پير علمدار برج پير علمدار، يكي از نمونه هاي بسيار ارزشمند معماري قرن پنجم ايران است0 برج به صورت مخروطي پيازي شكل ساخته شده است0 ارتفاع اين بنا 13 متر و قطر داخلي آن 5/4 متر است 0در قسمت زير گنبد انتهاي بدنه برج داراي تزئينات آجري و گچي زيبايي است كه در وسط تزئينات، كتيبه اي به خط كوفي نوشته شده است0 كشيدگي حروف نسبت به ديگر كتيبه هاي روي برج هاي آرامگاهي كه بيشتر ساخته شده، بيشتر مي باشد0 در طول ساقه حرفهاي كشيده اي چون الف و لام و گره هاي تزئيني به گونه هاي مختلف اجرا شده و نگاره هايي به شكل گلابي به زيبايي هر چه تمام‌تر در كنار هم به كار رفته است. بر اساس كتيبه خط كوفي پيرامون برج ، اين برج در بين سالهاي 417 تا 420 هجري قمري به دستور ابوحرب بختياربن محمد فرزند محمدابن ابراهيم ، براي پدرش ساخته شده است 0 ابوحرب با توجه به سروده منوچهري دامغاني حاجب دربار قابوس ابن وشمگير(( فلك المعالي)) پادشاه زياري است كه از جانب اين پادشاه به حكومت دامغان رسيد. در داخل برج و بر روي گچ كتيبه اي به رنگ سرمه اي شنگرف و به خط كوفي نوشته شده است كه يكي از آيه هاي سوره زمر مي باشد كه در دوره هاي بعدي به بنا افزوده شده است0 با توجه به اينكه در كنار برج در گذشته مسجدي از دوران ايلخاني وجود داشته كه تنها قسمتي از يك كتيبه آن باقي مانده است. احتمالا" كتيبه داخل برج نيز در دوران ايلخانيان بر روي ديوار داخلي برج نوشته شده است اين برج در محله خوريا نزديك مسجد جامع دامغان و در خيابان شهيد مطهري ( ايستگاه) واقع شده است0 مسجد تاريخانه مسجد تاريخانه يكي از مهمترين بناهاي بازمانده از قرون اوليه اسلامي در اين كشور مي باشد و بنا به نوشته بعضي از كتب در زمان جلوس اولين خليفه عباسي(سفاح) درسال 132 هجري قمري و سلطنت هارون الرشيد 170 هجري قمري ساخته شده است0نام مسجد از دو واژه تاري و خانه تشكيل شده است كه تاري لفظ تركي و به معناي خدا مي باشد0 خداي خانه از اولين نمونه هاي مساجدي است كه در آن مناره نيز يكي از عناصر تشكيل دهنده مي باشد0 پلان اين مسجد عبارتست از يك حياط مربع شكل در سمت قبله يك تالار ستون دار و در سه سمت ديگر يك رديف رواق ساخته شده است0 تالار ستون دار آن در حال حاضر داراي هفت ناو طولي و سه ناو عرضي است و ناو وسطي آن عريض تر و رفيع تر از ناوهاي طرفين است و شامل محراب مي باشد 0 عده اي سبك معماري مسجد را عربي مي دانند و ساخت آن را مشابه مسجد مدينه عنوان نموده اند اما آثار به جاي مانده از ستون هاي يك كاخ ساساني در نزديكي دامغان شباهت بسيار زيادي با ستونهاي مسجد تاريخانه دارد0 آقاي آندره گدار باستان شناس فرانسوي ضمن ارائه رساله اي مفصل سبك معماري مسجد تاريخانه را صد درصد ساساني مي داند و متذكر مي شود كه در ساخت مسجد تاريخانه تمام اشكال معماري ايراني خالص است و حتي در بكار بردن مصالح ، همان مصالح بكار رفته در معماري ساساني يعني آجر و خشت و گچ و چوب استفاده شده است0 بدين ترتيب كه از آجر براي ساخت قوس ها و ستونها و از خشت براي ساخت ديگر قسمت هاي مسجد استفاده گرديده همچنين براي ساخت قوس هاي بي نظير طاق ها ، چوب براي استحكام و گچ براي اندود سطوح مختلف بكار رفته است 0 قوس هاي بكار رفته در تاريخانه گهواره اي يا آهنگ بوده كه اين كار در ايران تازگي نداشته و در هفت تپه شوش نيز ديده شده است0 استفاده از قوس هاي جناغي در سمت رو به حياط ، همچنين گنبدهايي كه بر روي ستون ها زده شده هيچ تناسبي با اصل بناي مسجد نداشته و مربوط به دوران بعد مي باشد0 اين مسجد در گذشته داراي الحاقاتي بوده كه اكنون از بين رفته است0 صحن مركزي تنها با ماده اي آهكي يا گچي پوشيده شده است0مناره مسجد تاريخانه دامغانمناره اوليه مسجد تاريخانه در داخل مسجد بوده كه تخريب گرديده و در ساخت آن از خشت استفاده شده بود و پلان آن با توجه به نقشه آندره گدار، مربع شكل بوده است. مناره كنوني مسجد تاريخانه در جنب مسجد بنا شده و مانند برخي ديگر از ابنيه استان سمنان به دستور ابو حرب بختياربن محمد حاكم ايالت قومس در دوران غزنويان ساخته شده است0 اين مناره سكو ندارد و مستقيما" از روي زمين و با محيط دايره ايجاد شده و هر چه به ارتفاع مناره اضافه مي گردد از قطر آن كاسته مي شود0 مناره داراي 26 متر ارتفاع و 86 پله است0در ناحيه مياني مناره، كتيبه اي به خط كوفي نگاشته شده كه برروي آن نام باني مناره بد ين شرح بيان گرديده است0بسم الله الرحمن الرحيم امر به بناي هذاامناره الحاجب الجليل ابوحرب بختياربن محمد في ولايه الامير السيد اللجل فلك المعالي0 اين بنا در جنوب شهرستان دامغان و در خيابان ايستگاه راه آهن قرار دارد.تپه حصاردامغانتپه حصار واقع در حاشيه جنوبي شهر دامغان براي نخستين بار توسط اريخ اشميت از دانشگاه پنسيلوانيا در سال 1312 مورد كاوش قرار گرفت0 بر اثر اين كاوش ها روشن شد كه اين محوطه باستاني داراي سه دوره اصلي فرهنگي از اواخر نوسنگي تا پايان عصر مفرغ است 0 از زمان كاوش هاي اشميت در تپه حصار اين محوطه به عنوان يكي از محوطه هاي مبنا براي شناسايي فرهنگ هاي همزمان در فلات مركزي ايران مورد استناد باستان شناسان است0در سال 1355 هياتي از باستان شناسان دانشگاه پنسيلوانيا، تورين ايتاليا و مركز باستان شناسي ايران به سرپرستي رابرت دايسون و موريتزيو توزي كاوش هايي در تپه حصار انجام دادند0 هدف از اين كاوش ها بازنگري مواد به دست آمده و دوره بندي فرهنگي توسط اشميت بود. بر اثر اين كاوشها روشن شد كه تپه حصار در هزاره هاي چهارم و سوم قبل از ميلاد يكي از مراكز مهم توليدي براي ساخت انواع اقلام صادراتي نظير اشياي سنگي و فلزي در فلات ايران بوده است0 درسال 1373 تپه حصار براي سومين بار مورد كاوش قرار گرفت 0 در آن سال قرار بود خط دوم راه آهن تهران- مشهد كه در زمان پهلوي اول در دل تپه حصار ايجاد شده بود ساخته شود اين كاوش ها به سرپرستي احسان يغمايي ، نتايجي قابل توجه در برداشت از جمله كشف شماري گل نبشته به خط ميخي بابلي قديم كه هنوز خوانده نشده است 0 اين گل نبشته ها كه قدمت آنها به حدود 2200- 2000 ق م بر مي گردد، شاهد بسيار خوبي بر وجود مبادلات فرهنگي بين تمدن هاي بين النهرين و فلات ايران است كه جزئيات آن هنوز بر ما روشن نيست0 بر اساس يافته هاي به دست آمده و سن سنجي هاي مطلق به روش كربن 14 تاريخ قديمي ترين لايه هاي تپه حصار به اواسط هزاره پنجم قبل از ميلاد باز مي گردد0استقرار در تپه حصار ظاهرا" تا حدود1700 قبل از ميلاد به طور پيوسته ادامه داشته است و پس از آن هيچگاه مورد سكونت قرار نگرفت0 با وجود اين در دوره ساساني ساختماني بزرگ داراي گچبري هاي زيبا در فاصله يحدود 200 متري تپه حصار ساخته شد0 در گمانه¬زني¬هاي سال 1385، به¬منظور تعيين محدوده¬ واقعي اين محوطه، با كشف گورستاني از عصر آهن (1500 تا 550 پيش ¬از ميلاد) در غرب تپه حصار مشخص شد كه اين محوطه، بر خلاف آنچه تصور مي¬شد، پس از عصر مفرغ نيز مورد سكونتِ اقوامي بوده است.عمارت چشمه عليرودخانه چشمه علي، تنها رودخانه دائمي دامغان است0 آب اين چشمه از كوههاي شمالي سرچشمه مي گيرد0 اين منطقه به خاطر سرسبزي و خوش آب وهوا بودنش، از زمانهاي بسياردور مورد توجه مسافرين بخصوص سلاطين قاجار بوده است0 هم اكنون دو ساختمان از ساختمانهاي بسياري كه در دوره قاجار در اين محل ساخته شده بود باقي مانده است01-ساختمان آغا محمد خاني كه در دوره حكومت آغا محمد خان قاجار ساخته شده است02- ساختمان فتحعلي شاهي كه در دوره حكومت فتحعلي شاه قاجار ساخته شده است0ساختمان آغا محمد خانيدر مقابل استخر دوم واقع و به صورت دو طبقه ساخته شده است0 در اين بنا طاقنماهاي زيباي جناغي و تزئينات مقرنس كاري آجري به چشم مي خورد0 بخشي از ايوانها و راهروهاي آنها با گچ پوشيده شده است 0 مصالح بكار رفته در اين ساختمان از خشت بوده كه بعدها با آجر مرمت گرديده است0ساختمان فتحعلي شاهيدر داخل استخري كه آب چشمه علي پس از گذشتن از دل سنگ ها وارد آن مي شود، ساختمان دو طبقه اي با پلان تقريبا" مستطيل و در دونما ساخته شده است كه به آن ساختمان فتحعلي شاهي مي گويند0 نماي شمالي داراي دو ستون زيبا با پوشش چوب است 0 بنا داراي درها و پنجره هاي متعدد به خارج مي باشد كه به جهت متنعم شدن هر چه بيشتر از فضاي دل انگيزبيرون ساخته شده است0 به دليل قرار گرفتن اين بنا در داخل آب از ملات ساروج كه از استحكام مناسبي برخوردار است استفاده شده است0مكان: منطقه چشمه علي دامغان در شمال شهر دامغان و حدود 30 كيلومتري اين شهر و در بين روستاي آستانه وشهر ديباج واقع گرديده است كه ازچشمه علي از طرف شمال به دو استان شمالي گلستان ومازندران راه دارد0خانه لطفيخانه لطفي از بناهاي دوره قاجاريه ميباشد كه شامل قسمتهاي مختلفي است كه عبارتند از: حياط بيروني – اندروني – حياط پشت حياط اندروني – خانه مستخدمين و اصطبل كه هركدام شامل بخشهايي ميباشد. ورودي اصلي بنا از طرف بالا محله است كه داراي تزئينات آجري بوده و در طرفين آن طاقنماهايي ايجاد شده است0 در دو طرف درب ورودي دو طاقنما كه بالاي آنها دو طاقچه مربع شكل است، ايجاد شده و در طاقنماي وسطي كه عريض‌تر است در ورودي قرار گرفته است0 در پشت در ورودي، هشتي واقع شده كه داراي طاقنماهايي با طاق گهواره اي است كه در يكي از اين طاقنماها راهرويي به طرف حياط وجود دارد و به وسيله دو پله وارد حياط مي شود. در سمت چپ راهروي ورودي اطاقي قرار دارد كه داراي پنجره اي رو به حياط است. در قسمت ورودي راهرو از سمت حياط در جنب آن طاقنمائي قرار دارد و بعد از آن اطاق ديگري ايجاد شده است. از همان اطاق كه در قسمت راهرو است دري به خانه صديق باز مي شده كه فعلا" مسدود است0 در سمت روبروي ورودي، ساختمان دو طبقه اي ساخته شده كه طبقه اول آن زيرزمين و طبقه دوم آن كه توسط 5 پله به آن راه مي يابد، شامل ايوان با چهار ستون گچي و سرستونهاي گچبري شده زيبايي است. در انتهاي ايوان سه اطاق قرار دارد كه اطاق وسطي وسيعتر و به نام پنج دري خوانده مي شود. از طريق زيرزمين حياط اندروني به حياطهاي ديگر راه پيدا مي كند به اين صورت كه ابتدا به محل مستخدمين سپس از طريق هشتي بخش اندروني به حياط اندروني راه مي يابد0 حياط اندروني كه خود شامل در ورودي جداگانه ، هشتي و راهروي ورودي كه به وسيله دو پله به حياط راه مي يابد، مي باشد0 اين بخش نيز در قسمت اصلي كه به وسيله سه پله به آن راه پيدا مي كند شامل ايوان با دو ستون گچي و سرستونهاي گچبري شده است. در قسمت شمالي ايوان، سه اطاق قرار دارد كه يكي از اطاقها به صورت آشپزخانه استفاده مي شود0خانه هاي حياط اندروني نيز به صورت دو طبقه ساخته شده است0در ضلع غربي ايوان نيز اطاقهائي قرار دارد كه به وسيله سه پله از حياط به اين اطاقها راه پيدا مي كند0در پشت ديوار قسمت ورودي، حياط اندروني ديگري قرار دارد كه شامل حياط ،آب انبار و يك اطاق است كه به وسيله سه پله از حياط به آن راه پيدا مي كند. در كنار اين حياط اندروني محلي جهت اسكان مستخدمين وجود دارد كه خود شامل اطاق و حياط است و همانطور كه قبلا" گفته شد از محل مستخدمين به حياط بيروني به وسيله راهروي زيرزميني راه پيدا مي كند و براي ارتباط با حياط اندروني و حياط اندروني ديگر به وسيله دربي كه در هشتي حياط اندروني قرار دارد انجام مي گيرد0 در كنار حياط اندروني اصلي اصطبلي قرار دارد كه داراي سقفهاي گنبدي به صورت 6 گنبد كوچك است0 ديوار بارو از آنجايي كه دامغان شهريست بسيارقديمي ودر مسير جاده ابريشم قرار داشته وچون از لحاظ سوق الجيشي بسيار مهم بوده و هميشه مورد تهاجم بيگانگان در زمانهاي مختلف بوده ،حصاري به دور اين شهر كشيده اند. اين حصار كه آثارش در اطراف شهر باقيست در قسمت جنوب حدود 1610 متر و در شرق حدود 1620 مترو در شمال حدود 150 متر از آن باقي مانده است و در قسمت شمالي براثر ساخت و ساز از بين رفته در قسمت غرب نيز هيچ آثاري از اين حصار باقي نمانده است . حال با توجه به اينكه تپه حصار يكي از تپه هاي پيش از تاريخ است و در نزديكي آن دو قلعه مربوط به دوران ساساني وجود دارد مي توان چنين استنباط نمودكه احتمالا" باره اصلي شهر به دور اين محو طه كشيده شده بوده است و بر اثر مرور زمان و همينطور كشت و ذرع از بين رفته است( كه اين موضوع احتياج به بررسي و كارهاي عملي مي باشد).اما باروي كنوني شهر با توجه به مطالب كتب تاريخي احتمال داده مي شود كه در دوره نادري ايجاد شده باشد و به باره نادري نيز معروف است. در اين بارو در فواصل مختلف مي توان برجها رامشاهده نموده و به وسيله 5 دروازه به داخل باره راه پيدا مي كرده است. پس مي توان چنين اظهار نظر نمود كه دامغان تقريبا" شا هراه اصلي ارتباط شرق و غرب بوده و از زمانهاي بسار كهن از اين شهر عبور و مرور صورت مي گرفته حال چه به خاطر سير و سياحت و چه از لحاظ لشكر كشي هاي نظامي و چه از لحاظ اقتصادي كه همان عبور جاده ابريشم است دامغان يك راه ارتباطي محسوب مي شده بر همين اساس باروبه دور آن كشيده شده است. و آنچه اشميت به عنوان كهن دژ نام مي برد احتمالا" همان ارگ است كه به مولود خانه موصوف است كه در داخل باره شهر قرار داشته است . سد شهيد شاهچراغياين سد در 12 كيلومتري شمال شهر دامغان و در كنار تنگه اي موسوم به بزپل و مجاور كوه چكل شير و برروي رودخانه چشمه علي بسته شده است0 هدف از ساخت سد انتقال آب رودخانه چشمه علي جهت آبياري قسمتي از اراضي دشت جنوبي شهرستان و نيز كنترل و جلو گيري سيلابهاي شمالي و نيز در آينده جهت تامين كمبود آب آشاميدني دامغان است0 اين سد چند منظوره علاوه بر ويژگيهاي مذكور، آب مورد احتياج زراعي حدود 1500 هكتار از اراضي دشت را كه از نظر كشاورزي فوق العاده مستعد و حاصل خيز مي باشد را نيز تامين مي نمايد. اين سد از نوع شني با هسته رسي مي باشد كه ارتفاع آن از كف رودخانه 57 متر و ظرفيت آبگيري آن 40 ميليون متر مكعب است 0 طول تاج آن 227 متر و ارتفاع آن از سطح دريا 1500 متر و طول مسير آب پشت سد حدود 6 كيلومتر مي باشد0 اين منطقه اوقات فرح بخشي را براي گردشگران مهيا مي سازد0 غار شير بند:غار شير بند يكي از زيباترين نمونه هاي غارهاي ايران است كه در 12 كيلومتري شمال شرقي شهرستان دامغان واقع شده است0 براي دسترسي مناسب به اين غار 10 كيلومتر جاده قديم آب بخشان به گردنه بشم را طي نموده تا به مزرعه خوش آب و هواي شير بند برسيد سپس 5/1 كيلومتر جاده اي كه در قسمت شرقي مزرعه است به طرف روستاي جزن ادامه داده در ادامه جاده فرعي جديد الاحداث سمت چپ خود را 500 متر به طرف شمال مي پيمايد0 دهانه غار در كمركش كوهي صخره اي كه از بستر رودخانه 50 متر ارتفاع دارد واقع گرديده است0 ساختمان اين غار چون در يك رشته فلات آهكي قرار گرفته است داراي سازندگيهاي فوق العاده شديد مي باشد0 مسير اصلي غار به سوي شمال 350 متر امتداد دارد اما شعبه هاي فرعي متعددي به صورت تنگه هاي كوچك و مسدود و غير مسدود از جناح هاي چپ و راست قرار دارند0در اين غار قنديل و ستون هاي زيباي آهكي به رنگ و اندازه هاي مختلف از سقف غار آويزان است زمين شناسان قدمت سنگه و ستونها ي اين كوه و غار را به 136 تا 190 ميليون سال قبل نسبت مي دهند0 در ديواره هاي غار در اثر رسوب كربنات كلسيم محلول در آب اشكال بسيار سپيد و زيبايي همانند گچ بري هاي كاخ ها و منازل بصورت گل كلمي و اجتماع بلورهاي سوزني شكل مناظر جالب توجه و زيبايي را بوجود آورده است كه از شاهكارهاي آفرينش است0كوير رملي (شن هاي روان)اين منطقه كويري از حاشيه هاي جنوبي شهرستان دامغان شروع مي شود و تا روستاي يزدان آباد در 75 كيلومتري شهر دامغان ادامه مي يابد0 منطقه مذكور با پوشش گياهي تنك غالبا" در محاصره شن هاي روان است و هر چه جلوتر برويد بويژه از روستا هاي حسن آباد، امروان و خورزان به بعد شن هاي روان شدت مي يابند و كوير رملي صورت خود را نمايان تر مي سازد0 مقدار گياهان به شدت كاهش مي يابند و خاك زمين بيشتر نرم تر، خشك تر و بي برتر مي شود 0 در كوير رملي دامغان انبوه شن بيشتر از هر چيز ديگر به چشم مي خورد خاكي زرد رنگ و متمايل به خاكستري و هر از گاهي چند بوته نازك كوچك و درختچه طاق و گز كه در مبارزه هستي مشاهده مي شود بادهاي اين شنهاي آجري رنگ و زرد تيره را بصورت تپه در مي آورد و اين تپه ها با هر طوفاني جاي خود را تغيير مي دهند0 تپه هاي شني در نور صبحگاهي و غروب با بر آمدگي هاي متناسب شبيهاي خود حالتي زيبا و مسحور كننده به چشم گردشگر مي آيند در واقع كوير رملي دريايي انباشته از شن هاي نرم زرد و نارنجي رنگ است كه موقع طوفان اين درياي شن به حركت در مي ايد و مثل دريا موج مي زند و با موج هاي عميق خود همه جا را مي پوشاند. گرد كوهنماي خارجي دژ گردكوه در اطراف پايه كوهي كه دژ بر آن بنا شده مسكون بوده است و شايد بعضي از ارباب و حرف دژنشينان در اين قسمت زندگي مي كردند و اين محوطه داراي حصاري بوده به طول يك فرسخ كه هنوز هم آثار آن بر جاست بناي داخلي اين دژ كوهستاني داراي اطاقهاي متعدد و انبارهاي براي ذخيره خوارو بار و اسلحه بنا شده است 0 از لحاظ آب رساني به قلعه يا همان دژ گردكوه توسط جوي بوده كه از چشمه فيخار با ظرافت خاصي به بالاي كوه هدايت مي كردند0 يكي از راههاي زود تسليم شدن در برابر دشمن بستن همين آب يا نرسيدن مواد غذايي به دژ نشينان در هنگام جنگ بوده است0به همين خاطر در گردكوه آب انباري حفر كردند كه عظيم ترين آب انبارهايي است كه در دژهاي كوهستاني ساخته شده است0سلاحهاي دژنشينان تيرو كمان و انواع آنها منجنيق و عراده بوده است0 چاه هايي حفر مي كردند بيشتر جهت انبار و مركز ذخيره غلات بوده و بعضي از مواقع به عنوان چاه آب از آن استفاده مي كردند0 در گردكوه در دل سنگ آخورهايي درست كرده بودند جهت غذا و آب دادن به چارپايان مي باشد0تاريخچه گردكوه همين بس كه در شاهنامه از آن ذكر شده است كه نوشتند اسفنديار پسرش را بر سر حكومت در گرد كوه زنداني مي كند در گرد كوه فرقه از حسن صباح . فرقه اسماعيليه و باطنيون حكومت مي كرد0مجموعه امامزاده جعفر:امامزاده جعفرامامزاده جعفراز اولاد حضرت امام سجاد (ع) مي باشد اساس بناي امامزاده جعفر را به طور معمول به دوران سلجوقي و حتي پيش از آن به قرن چهارم نسبت داده اند 0 حرم امامزاده با طرح چهار گوش و به ابعاد 13×13 متر مي باشد0 طرح چهار گوش به كمك هشت نيم طاق مقرنس به هشت ضلعي تبديل گشته و سپس گنبد بنا بر روي آن استوار شده است0 داخل بقعه سفيد كاري شده و هيچگونه تزئيني ندارد0 دور تا دور سنگ روي مرقد داراي تزئينات گچ بري جالب توجهي است 0 گنبد حرم به صورت شلجمي و از آجر ساده بنا شده و در برابر ورودي اصلي بقعه ، ايوان كوچكي به قوس تيزه دار و در دو سوي آن دو طاقنما قرار دارد كه از وسط هر يك دري به دو اتاق جانبي ايوان گشوده گشته است دو سنگ نبشته مفصل به تاريخهاي 816 و 815 ه.ق وجود دارند كه در دو سوي ورودي نصب شده اند0 و از نظر تاريخي از اعتبار فروان برخوردارند به ويژه آنكه نكات مذكور در يكي از سنگ نبشته ها در ارتباط با نوع مالياتهاي قرن نهم در منطقه مي باشد0امامزاده محمددر صحن امامزاده جعفر بنايي هشت ضلعي به مساحت 75 متر مربع وجود دارد كه آنرا بقعه امامزاده محمد از اولاد حضرت امام موسي كاظم (ع) مي دانند0 داخل بقعه امامزاده هشت ضلعي و مرتفع و پوشش چپ و راست آن هره مانند است0 بناي داراي گنبدي است كه ارتفاع آن حدود 12 متر مي باشد0 بر اساس كتيبه داخل بنا بناي اين امامزاده نيز در زمان شاهرخ تيموري ساخته شده است0 اما در سالهاي اخير نماي خارجي بنا با آجر معمولي باز سازي شده است0مقبره شاهرخ تيموريدر صحن امامزاده و در مجاورت آن يك بناي چهار ضلعي آجري وجود دارد كه ارتفاع آن 12 متر مي باشد0 اين بنا داراي گنبدي مدور كوچك و آجري است و به عنوان مقبره شاهرخ تيموري معروف است 0 اما عده اي معتقدند كه اين بنا در گذشته خانقاه بوده است بر بالاي در جنوبي اين مقبره عبارت ذيل با خط ثلث برروي كاشي نقش گرديده است: بناء هذا العماره في ايام دوله السلطان الاعظم شاهرخ بهادر خلد الله ملكه0مسجد جامع اين مسجد تقريبا" در مركز شهر( خيابان شهيد مطهري ، كوچه قيصريه ) واقع شده است و داراي دو در ورودي مي باشد0 يكي در شمال شرقي به زير گنبد قيصريه و ديگري در جنوب شرقي به محله خوريا راه مي يابد0 در صحن حياط مسجد چهار شبستان قرار دارد0 در سمت غرب شبستاني به صورت سه ايواني واقع شده كه ايوان وسطي عريض تر و رفيع تر از ايوانهاي طرفين است0 در گوشه جنوب غربي ايوان وسطي محراب قرار دارد كه داراي تزئينات ساده هندسي با گچ است0 در سمت شرق شبستان ديگري واقع شده كه به مسجد زير زميني معروف است 0 اين شبستان داراي 10 ستون مربع شكل و سقف آن به صورت گنبدهاي كوچك بنا شده و گنبدها يك در ميان وسط آن باز است 0 در اطراف 18 عدد طاقچه ساخته شده كه در طاقچه هاي سمت راست ورودي شبستان 5 جاي بخاري تعبيه شده است 0 در گوشه جنوب غربي شبستان محراب قرار دارد0 گنبد بالاي سر محراب داراي گچبريهاي زيبايي با نقوش گل و گياه مي باشد0 اين شبستان يا مسجد زير زميني به دستور ميرزامحمد خان سپهسالار حاكم دامغان در زمان قاجار ساخته شده است0 شبستان شمالي مسجد جامع مربوط به عصر حاضر كه در سالهاي 1383 و 84 ه0ق ساخته شده است0 شبستان جنوبي كه به شبستان سرهنگ مشهور است حدودا" 80 تا 90 سال عمر دارد و داراي تويزه هاي هلالي مي باشد0مناره مسجدجامعدر گوشه شمال شرقي مسجد مناره اي آجري قرار دارد 0 اين مناره داراي 105 پله و ارتفاعي حدود 31 متر دارد 0 در بدنه آن تزئينات آجري زيبايي كار شده است0 تقريبا" در وسط مناره كتيبه زيبايي به خط كوفي نوشته شده كه آيه اي از سوره نور مي باشد: (بسم الله الرحمن الرحيم0 الله نور السموات و الارض مثل نوره كمشكوه فيها المصباح المصباح في الزجاجه" الزجاجه")در سمت انتهاي مناره يك رديف كاشيكاري دارد0 |
| 1395/01/16 |